Để miêu tả một công việc đòi hỏi nhiều năng lực và phẩm chất, nhưng lại ít quyền kiểm soát nhất, tôi mạnh dạn nói đó là “tìm việc”. Trải qua 3 lần tìm việc với tất cả hỉ, nộ, ái, ố, hành trình ấy vẫn chưa bao giờ là dễ dàng với tôi.
Lần gần đây nhất, tôi may mắn được nhận vào vị trí Marketing Manager của một công ty trong ngành bán lẻ. Và trong bài viết này, tôi dũng cảm chia sẻ với bạn đọc tất cả những bài học kinh nghiệm mà tôi góp nhặt được trong quá trình nạp hồ sơ, phỏng vấn cho đến khi ký hợp đồng lao động.
Mong bạn hiểu rằng, tôi không chia sẻ trên cương vị của người thành công. Tôi không làm việc tại công ty mà ai cũng khao khát được bước vào, cũng không có mức thu nhập khiến người khác trầm trồ. Tôi chỉ đơn giản hi vọng, qua bài viết này, bạn sẽ có thêm nhiều góc nhìn mới, và có động lực để vượt qua thử thách trong hành trình mà hầu hết chúng ta đều phải đi qua. Bài viết này đặc biệt có ích cho những ai đang du học và muốn tìm việc ở xứ người 😉
Ở phần đầu của bài viết này, tôi muốn tâm sự về những chuyển biến cảm xúc từng trải qua trong quá trình tìm việc. Tôi nghĩ rằng tìm kiếm công việc là một hành trình khó khăn, phần lớn vì những áp lực tinh thần mà người tìm việc phải đối mặt và chịu đựng. Nhưng, cũng chính những áp lực đó đã mở ra nhiều con đường sự nghiệp mà tôi chưa từng nghĩ tới.
Áp lực thời gian
Lần đầu tìm việc, một du học sinh về nước sau khi đã xác định được những công ty và vị trí công việc yêu thích, tôi miệt mài với Google và từ khoá: Cách viết. Tôi đã dành hẳn 1 tuần để chuẩn bị sơ yếu lý lịch (CV) của mình. Từ cách bài trí, màu sắc, font chữ cho đến nội dung đều được tôi chăm chút. Thế nhưng, sự tự tin của tôi biến mất sau 1 tháng, vì không nhận được bất kỳ hồi đáp nào.
Từ “cách viết CV nổi bật”, tôi đã nâng cấp lên “How to write the most oustanding cover letter”. Cover letter là một bức thư ngắn mà người ứng tuyển gửi tới cho nhà tuyển dụng để trình bày rõ hơn về lý do ứng tuyển, và một số kĩ năng phù hợp với vị trí công việc. Và rồi, sau 3 tháng không nhận được kết quả, tôi đã chuyển sang giai đoạn “giết nhầm còn hơn bỏ sót”.
Nếu đã từng nghe về khái niệm “rải đơn” thì có lẽ bạn sẽ hình dung được tình thế của tôi lúc bấy giờ. Thời gian trôi qua khiến tôi lo lắng rằng mình sẽ không tìm được việc. Hơn thế, tôi không thể tự đưa cho mình một lời giải thích chính đáng nào về việc này. Chính áp lực về thời gian đã dẫn đến những hoài nghi về bản thân, một loại áp lực nữa mà tôi muốn nhắc tới.
Áp lực từ sự hoài nghi về bản thân
Từ lo lắng trong vòng 6 tháng không tìm được việc, tôi mơ hồ nghĩ về viễn cảnh thất nghiệp ở phía trước.
Tôi đã được nhắc nhở về thị trường lao động khốc liệt từ nhiều năm trước, thế nên thời điểm tốt nghiệp Thạc sỹ, tôi đã chuẩn bị những gì có thể: một tấm bằng cao học, hai ngoại ngữ và điểm GPA gần tuyệt đối. Vậy mà tôi vẫn không thể tìm được việc, tại sao?
Tôi bắt đầu nghĩ ra nhiều nguyên nhân. Có lẽ vì tôi không có kinh nghiệm thực tế; hoặc có thể do tôi không tốt nghiệp từ trường ĐH danh giá như Ivy League; cũng có thể vì vị trí này có quá nhiều người ứng tuyển, mà hồ sơ của tôi không có gì nổi bật. Sau khi thấy bạn bè đăng ảnh đi làm, có người đã chuyển công ty, tôi có chút hối hận: Nếu ngày xưa mình đi làm vài năm lấy kinh nghiệm thì có lẽ bây giờ cơ hội đã rộng mở hơn.
Tôi không nhìn thấy lợi thế của bản thân. Ngược lại, vốn liếng của tôi lại khiến tôi lo lắng mình đã đầu tư thời gian vào gần 2 năm học Ths mà không đem đến kết quả tốt. Cứ như vậy, tôi lự vấn mình suốt nửa năm trời.
Nghìn lẻ một áp lực không lời
Tôi may mắn vì có gia đình hiểu và đồng hành. Nhưng tôi biết rằng mọi người đều lo lắng cho tương lai của tôi, chỉ là không dùng lời nói để thể hiện điều đó. Áp lực không chỉ đến từ cảm giác đợi chờ cuộc gọi của một công ty nào đó, mà còn trong những câu nói động viên, thăm hỏi của người thân yêu.
Áp lực tài chính bắt đầu xuất hiện, ngay cả khi tôi luôn sống trong điều kiện rất tốt. Những áp lực không lời ngày càng nhiều, ảnh hưởng đến sức khoẻ tinh thần và thể chất của tôi ngày một sâu sắc hơn. Tôi từng có suy nghĩ, rằng bây giờ làm việc gì không quan trọng, vị trí nào cũng được, miễn là có việc làm.
Thế nhưng tôi hiểu rằng, với tấm bằng Quản trị nhà hàng & khách sạn, tôi thật sự muốn được trải nghiệm môi trường làm việc ở đó. May mắn đến với tôi sau 6 tháng, tôi phỏng vấn thành công và chính thức đi làm ở IHG. Nói về lần gần đây nhất, tôi đã nạp hơn 50 hồ sơ, tham gia hơn 15 buổi phỏng vấn (trực tiếp, trực tuyến và qua điện thoại). Hi vọng chỉ đến với tôi ở 3 công ty cuối cùng, cũng là tuần thứ 6 tôi đi xin việc ở Đài Loan. Mỗi lần tìm việc mới, tôi đều trải qua nhiều cảm xúc khác nhau. Nhưng bạn thấy, dù ở mốc thời gian nào, với nền tảng ra sao thì áp lực vẫn luôn ở đó. Tuy nhiên, lần này, tôi đã tìm được cách vượt qua và chuyển hoá áp lực thành sức mạnh 🤩. Sau rất nhiều lần thử – thất bại, lại thử – và thành công, tôi nhận ra có ba điều chúng ta – ứng tuyển viên cần hiểu rõ trước khi nạp đơn, hay tham gia phỏng vấn.
Người tìm việc hay việc tìm người?
Tâm thế khi đi xin việc đóng vai trò then chốt trong việc tạo ra kết quả cuối cùng.
Là một người đi tìm việc, chúng ta thường có tâm lý mình cần phải có sự thể hiện tốt nhất để gây thiện cảm với nhà tuyển dụng. Và suy nghĩ đó trở nên nặng nề hơn khi ta đối mặt với những áp lực được để cập ở phần đầu của bài viết.
Buổi phỏng vấn thứ 5 của tôi cho vị trí Trợ lý CEO, tôi nghĩ rằng tôi nắm chắc phần thắng trong tay, vì mọi câu hỏi của nhân sự đã được tôi “tiên đoán” trước. Tôi hiểu được một những lo lắng khi tuyển một nhân công nước ngoài như tôi, đó là tính ổn định. Do vậy, khi được hỏi “Nếu là nhân viên chính thức, thời gian ngắn nhất bạn có thể làm ở công ty chúng tôi là bao nhiêu tháng hay bao nhiêu năm?” – Tôi vui vẻ đưa ra con số “5 năm”.
Đó là sai lầm đầu tiên tôi muốn nhắc đến ở đây. Tôi hiểu rằng càng tham gia nhiều buổi phỏng vấn, chúng ta có thiên hướng trả lời câu hỏi phỏng vấn theo mẫu, với mong muốn làm vui lòng người đối diện. Sự tự tin tôi mang theo lúc đó, là mình đã học thuộc văn mẫu, chứ không phải tự tin về những gì bản thân có.
Theo tôi, sự tự tin được xây dựng trên hiểu biết về Cung và Cầu. Cũng giống như việc đi mua một món đồ, khách hàng luôn có nhiều hơn một lựa chọn. Trong vài trường hợp đặc biệt, như việc ứng tuyển vào công ty toàn cầu, chúng ta thường lo lắng rằng, nếu mình không nhanh nhẹn nắm bắt cơ hội, thì sẽ có người khác đạt được nó. Điều đó không sai, nhưng đừng quên rằng một chiếc áo phiên bản giới hạn có giá cao hơn rất nhiều so với số còn lại. Tương tự, một tổ chức với những “công việc trong mơ” hầu hết không cho bạn viễn cảnh hết mình với công việc và tận hưởng cuộc sống trọn vẹn cùng một lúc.
Như vậy, mọi thứ bạn hình dung có thể sẽ không đẹp đẽ như vậy trong thực tế. Do đó, trừ khi bạn đã có trải nghiệm ở một tổ chức nào đó và chắc chắn muốn quay trở lại làm việc, tôi nghĩ rằng chúng ta cần tỉnh táo đánh giá, và nhìn nhận một vị trí công việc từ nhiều góc độ trái chiều.
Điều đó cũng có nghĩa là, không có lựa chọn nào hoàn hảo. Bạn không phải đối tượng hoàn hảo cho nhà tuyển dụng, thì ngược lại, bạn cũng cần tìm hiểu thật kĩ về nơi mình làm việc sau này, những vấn đề bạn có thể phải gặp và mức độ chấp nhận của bạn về nó.
Sự tự tin không đồng nghĩa với thái độ “kén cá chọn canh” hay “bất cần” trong công việc. Sự tự tin được xây dựng từ việc bạn hiểu những gì mình muốn mang lại cho công ty, những gì mình có khả năng cống hiến (giá trị) và điều mình được nhận từ đối phương (phúc lợi). Để giữ được sự tự tin đó, chúng ta không có cách nào khác ngoài tìm hiểu và góp nhặt thông tin.
Mãi sau này, tôi mới hiểu được những nội dung trên website của công ty quan trọng đến mức nào. Từ việc đọc về những khái niệm mà nhiều người cho là “khô khan” và đầy tính công thức như Sứ mệnh, tầm nhìn; cho đến việc tìm hiểu đánh giá của người đã/đang làm việc ở đó (qua các Forum, hoặc trò chuyện trực tiếp), tôi hiểu rõ hơn về nơi mình muốn ứng tuyển. Nhờ đó, Cover letter được viết tốt hơn, thậm chí tôi cũng định hình được những nội dung nào nên đưa vào CV cho phù hợp với từng vị trí. Hơn thế, nhờ những hiểu biết căn bản ấy, tôi có thể tự tin đánh giá được tỉ lệ trúng tuyển của mình.
Chúng ta có thuộc về nhau?
Sau khi nạp hồ sơ, việc tìm hiểu về nơi làm việc, đặc biệt là về công việc bạn sẽ làm sau này còn quan trọng hơn. Nói điều này ra, hẳn nhiều sẽ lo lắng rằng, không thể tập trung vào một nơi duy nhất, mà phải nộp hồ sơ thật nhiều để có thêm cơ hội. Thế nhưng đây lại chính là cách mà tôi đã làm và nhận được tín hiệu tốt.
Thời gian đầu, khi nhận được lời mời phỏng vấn, hoặc đơn giản là một cuộc điện thoại liên hệ từ phía công ty, tôi thường rơi vào trạng thái bị động. Một trong những lý do đầu tiên đó là tôi không chuẩn bị. Thứ hai, tôi không biết người gọi đến là ai và bắt đầu trở nên ấp úng khi nhận ra đó chính là người của công ty A mà tôi đã chờ đợi mòn mỏi. Hai yếu tố này khiến tôi mất tự tin và không khiến nhà tuyển dụng thấy được khả năng thật sự của tôi. Lời khuyên của tôi là, ngay từ giây phút nạp xong hồ sơ, chúng ta luôn ý thức được rằng mình sẽ nói chuyện với công ty bất cứ lúc nào.
Để có thể hoàn thành bài phỏng vấn một cách chuẩn mực không hề khó. Nhờ có mạng Internet, chúng ta dễ dàng nhận được lời khuyên từ các bậc tiền bối, rằng câu hỏi về điểm yếu thì nên trả lời thế nào, mức lương thì nên nói ra sao. Về phía nhà tuyển dụng, họ cũng đã quá quen với những câu trả lời khuôn mẫu.
Có lần, tôi ứng tuyển vào bộ phận Marketing, và nhận được câu hỏi: Theo bạn, với mặt hàng truyền thống như chúng tôi đang kinh doanh hiện nay, cần làm gì để đến thị trường Việt Nam một cách thuận lợi nhất? Lần khác, tôi được yêu cầu chuẩn bị một bản phân tích thị trường ngắn gọn, kèm theo chiến lược Marketing hiệu quả nhất, và trình bày trước Chủ tịch hội đồng quản trị trong buổi phỏng vấn.
Có thể không nhiều người gặp phải những câu hỏi hóc búa như tôi đã từng, nhưng tôi tin đó là câu họ nên hỏi, và cũng là cơ hội tốt để tôi kiểm tra năng lực của chính mình. Từ kinh nghiệm ấy, kể cả khi không được yêu cầu, tôi luôn chuẩn bị tài liệu thích hợp với vị trí mà tôi ứng tuyển và xin phép được trình bày nhanh trong buổi phỏng vấn. Một vài trường hợp khác, sau khi có thêm thông tin từ buổi phỏng vấn, tôi cũng chủ động gửi báo cáo chi tiết hơn gửi tới cho nhà tuyển dụng, điều đó giúp tôi chắc rằng mình yêu thích và sẵn sàng gắn bó với công việc này.
Bạn có câu hỏi hay thắc mắc gì không?
Theo tôi, kết thúc buổi phỏng vấn, bạn sẽ được đổi vị trí thành người phỏng vấn nếu bạn có thể đặt câu hỏi. Tôi luôn chuẩn bị trước ít nhất 3 câu hỏi mà tôi tò mò nhất về công ty, hoặc về công việc mà tôi muốn làm.
Nên hỏi câu gì trong buổi phỏng vấn đã được bàn luận rất nhiều trên các diễn đàn. Thế nhưng tôi nghĩ rằng, chúng ta nên hỏi những gì mình thật sự quan tâm nhất. Mặc dù bạn có thể hỏi về bất cứ điều gì, như là mức lương, chế độ phúc lợi hay “bao giờ thì nhận được phản hồi của công ty”, bản thân tôi nhận ra mình được cộng điểm khi đặt câu hỏi liên quan tới vị trí ứng tuyển.
Tôi dám chắc rằng bạn sẽ có rất nhiều điều muốn hỏi, xuất phát từ quá trình bạn chuẩn bị tài liệu cho buổi phỏng vấn. Ví dụ, tôi không thể hoàn thiện đề án hoạt động Marketing nếu không hiểu được những vấn đề công ty đang gặp phải, hay mục đích ngắn/dài hạn mà họ hướng tới. Tương tự, tôi thường hỏi về “công việc mỗi ngày” của những vị trí mà tôi ứng tuyển, hoặc về những bộ phận mà tôi phải tương tác nhiều nhất, từ đó tôi có thể hình dung đơn giản về tương lai của tôi khi ở đây.
Tôi hoàn toàn hiểu được những áp lực mà người tìm việc gặp phải, có thể nhiều hơn và phức tạp hơn những gì tôi nhắc đến trong bài viết này. Thêm vào đó, thực tế cho thấy chúng ta chỉ có nhiều nhất 50% quyền kiểm soát về kết quả cuối cùng và điều này tạo ra nhiều mệt mỏi, lo lắng.
Tin vui là mỗi người đều có lựa chọn và có khả năng nắm chắc 50% quyết định ấy, để chuẩn bị thật tốt và làm hết sức mình. Sự tự tin cần được tạo ra từ việc hiểu về bản thân, thế mạnh, điểm yếu, và hiểu về “đối phương”. Như vậy, ngay cả với sinh viên mới ra trường, chưa có nhiều kinh nghiệm thực tế, cũng có thể tự phân tích chính mình và tìm hiểu về những gì bản thân có thể đóng góp cho một tổ chức.
Cuối cùng, tất cả những điều tôi chia sẻ trong bài viết đều là nhờ kinh nghiệm. Mỗi lần nạp hồ sơ hay đi phỏng vấn, tôi đều cố gắng nghĩ ra một phương thức mới và “thí nghiệm” ngay trong buổi nói chuyện ấy. Chính hành động tích tiểu thành đại đã giúp tôi nhận ra điều gì là quan trọng nhất cần thể hiện, chứ không phải nên thể hiện thế nào cho hoàn mỹ nhất.
Cảm ơn bạn đã ghé đọc. Tôi mong được lắng nghe chia sẻ của bạn về chủ đề này, hãy để lại bình luận nhé!
Hẹn gặp bạn ở bài viết lần sau.
Giang In Real Talk
** Nội dung trong bài viết, bao gồm tư liệu hình ảnh và video (nếu có) thuộc quyền sở hữu của trang Giang In Real Talk.
** Mọi hình thức sao chép và đăng lại cần được thông báo và chấp thuận bởi chủ sở hữu. Liên hệ: gianginrealtalk@gmail.com